Politiek is kiezen en gekozen zal er moeten worden nu er voor het Nationaal Groeifonds al 36 miljard is ingediend waar nog 14 miljard voor de komende 4 jaar te verdelen is. Van de 107 regionale initiatieven richt zich slechts één op Flevoland volgens de analyse van bureau It’s Public. Uit Zuid-Holland (14%), Noord-Holland (8%) en Gelderland (5%) komen de meeste initiatieven. Met te weinig ijzers in het vuur gaan zo de belangrijkste middelen voor duurzame structuurversterking in ons land aan Flevoland voorbij.
Daarnaast heeft Flevoland met twee concurrerende infrastructurele projecten misschien teveel ijzers in het Groeifondsvuur. De IJmeerlijn tussen Amsterdam en Almere door het IJmeer waardoor tussen de 25-35.000 extra woningen in Pampus gebouwd kunnen worden. Kosten in de variant OV brug/tunnel zonder auto’s rond de 3- 5 miljard. En de Lelylijn van Lelystad naar Groningen waardoor 220.000 extra woningen vooral in het Noorden en deels in Flevoland gebouwd kunnen worden. Kosten rond 6,5 miljard.
De provincie pleit er natuurlijk voor om beide lijnen nu bij de formatie te regelen, zonder echter een eigen bijdrage voor beide lijnen in de begroting te reserveren. Dat lag flink anders bij het bod van de Metropoolregio Amsterdam voor eerste ronde Groeifonds voor de NZ-lijn naar Schiphol en de Ringlijn. Hieraan betaalde de regio fors mee, maar het adagium ‘put your money where your mouth is’ lijkt het Provinciehuis in Lelystad nog niet bereikt te hebben. De gedeputeerde laat in het Overijsselse dagblad De Stentor in april dit jaar wel weten dat de IJmeerverbinding voor Flevoland belangrijker is om het hoger aantal extra te realiseren woningen. Recent stuurde hij hierover nog een brief naar het Kabinet.
Almere pleit alleen voor de IJmeerlijn met de recente oproep van burgemeester Weerwind om deze lijn in de kabinetsformatie te regelen. Politiek is vaak lezen wat er niet staat. De burgemeester aan de andere kant van de IJmeerverbinding Halsema ontbrak bij dit pleidooi. Amsterdam stelt andere prioriteiten daarover meer verderop, maar een gezamenlijk optreden zoals bij de Lelylijn legt veel meer gewicht in de Haagse schaal. Almere steunt wel de Amsterdamse projecten maar lijkt weinig publieke support voor eigen projecten terug te krijgen. Almere is zelf in Den Haag te onzichtbaar volgens VVD kamerlid en oud-fractievoorzitter Ulysse Ellian. In de Almeerse begroting zijn ook geen eigen middelen voor de IJmeerlijn gereserveerd terwijl bekend is dat bij rijksprojecten ook een regionale bijdrage gevraagd wordt. Almere beseft tevens te weinig dat de baten bij een positieve grondexploitatie van Pampus ook voor financiering van de IJmeerlijn nodig zijn en dus de komende jaren niet via het Fonds Verstedelijking voor andere zaken ingezet kunnen worden.
Het pleidooi zo niet eis van met name de VVD om daarbij ook een autosnelweg door het IJmeer aan te leggen vermindert de kans op snelle realisatie aanzienlijk. Het maakt het project flink duurder en deze variant komt slecht uit de maatschappelijke kosten-batenanalyse waarop Den Haag keuzes baseert. Met auto’s wordt het milieu zwaarder belast wat tot lange procedures zal leiden. Bovendien vraagt de lijn zonder autoweg al een extra natuurinvestering van ruim 200 mln. om gerealiseerd te kunnen worden om aan de wettelijke eisen te kunnen voldoen.
Amsterdam en de Metropoolregio Amsterdam zijn opmerkelijk stil over de IJmeerverbinding. Daarbij speelt mee dat de provincie Noord Holland zich in het verleden herhaaldelijk tegen de IJmeerverbinding heeft verzet. De lijn maakt ook geen onderdeel uit van het bod aan OV-verbeteringen van de regio aan het Kabinet vorig jaar. Hierin heeft de verlenging van de Noord Zuidlijn naar Schiphol en het doortrekken van de Ringlijn voor woningbouw Haven-Stad Amsterdam prioriteit. De Ringlijn heeft het Kabinet vooralsnog geschrapt maar desondanks heeft de regio Amsterdam bij de eerste verdeling van het Nationale Groeifonds de hoofdprijs gekregen met maximaal 1,5 miljard voor doortrekken van de NoordZuidlijn, zo’n 50% van de geschatte kosten. Bij de volgende ronde Groeifonds is het politiek niet te verkopen om de regio Amsterdam weer de hoofdprijs toe te kennen met een zware overvraging voor OV-verbeteringen uit de rest van het land. Jeroen Dijsselbloem, voorzitter van de beoordelingscommissie, heeft na de eerste ronde de regio’s buiten de Randstad zelfs opgeroepen met meer voorstellen te komen.
Het Noorden heeft een stevige lobby voor de Lelylaan en het Kabinet heeft richting het Noorden veel goed te maken. Bijna elke partij heeft in het programma aan het Noorden beloften over de lijn gedaan. Het Noorden krijgt ook steun in het Manifest van de werkgeversorganisaties aan het Kabinet. Hierin wordt de Lelylijn wel maar de IJmeerlijn niet expliciet genoemd. Het blijft bij een algemene oproep tot meer lightrail in het stedelijk gebied.
Dat Groeifonds is zo cruciaal omdat de overige investeringsruimte voor infrastructuurverbetering door Rutte III al voor jaren is vastgelegd met prioriteit voor wegen. Maar dat Groeifonds is voor veel meer duurzame structuurversterkende projecten voor de economie bedoeld dan alleen infrastructuur en infrastructuur is in de eerste ronde van 4 miljard zwaar overbedeeld. Er zijn daarnaast minder maar wel extra middelen beschikbaar voor versnelling woningbouw. Daar vissen Amsterdam en Almere ook uit dezelfde vijver met Haven-Stad en Pampus waarbij met minder investeringen in Haven-Stad meer woningen gerealiseerd kunnen worden (1,3 miljard – 35-70.000 woningen). Met een betere kosten-baten verhouding en Amsterdam als de betere lobbyist heeft Haven-Stad wanneer er gekozen moet worden de betere papieren.
Nu de kabinetsformatie eindelijk start zullen er keuzes gemaakt moeten worden ook voor het Groeifonds. De politiek is weliswaar bewust bij de verdeling hiervan op enige afstand gezet. Maar geen politicus zal de verleiding van deze pot met goud kunnen weerstaan. Met minder accent op infrastructuur en de regio Amsterdam lijkt de Lelylijn verweg de beste papieren te hebben. Maar niet getreurd die IJmeerlijn komt er ook wel op enig moment. Niet in 2025 volgens de weinig realistische belofte van D66 en CDA maar eerder rond 2030-3035. Het kan sneller als voor goedkopere innovaties dan lightrail gekozen wordt en het wordt later of wellicht nooit als de gelovigen van de Kerk van de Heilige Auto hun zin krijgen en de IJmeerlijn gecombineerd wordt met een snelweg dwars door het IJmeer met op nog geen 5 km afstand de verbrede A6. Wie teveel vraagt wordt soms ook overgeslagen.
https://www.google.nl/amp/s/www.consultancy.nl/nieuws/amp/35304/voor-34-miljard-aan-aanvragen-voor-nationaal-groeifonds
https://www.sterknoordnederland.nl/sites/sterk/files/2021-04/210415%20Bouwstenen%20voor%20het%20Deltaplan%20%28digitaal%29.pdf
