De gemeente Almere heeft laten onderzoeken hoe er in de gemeentelijke uitvoering beter omgegaan kan worden met inwoners die tegen knellende (overheids)regels aanlopen. Aanleiding voor het onderzoek is het Toeslagenschandaal, waarbij talloze ouders en hun kinderen jarenlang groot onrecht is aangedaan door hardvochtig optreden van de Rijksoverheid.
Strikte uitvoering van wet- en regelgeving zorgde ervoor dat mensen financieel en mentaal in knellende situaties terecht zijn gekomen. Gemeenten droegen hiervoor geen verantwoordelijkheid, maar gedupeerde ouders vroegen hun gemeente wel om hulp in deze periode. ‘We zijn uit de rails gelopen. Het systeem en onze regels zijn een wapen tegen onze inwoners geworden. Dit rapport sterkt mij weer in de overtuiging dat de overheid iemand is geworden die je als gedupeerde buiten de deur moet houden. Daarom hebben we naar mijn idee als overheid de ervaringen van de voormalig gedupeerden- onze herstelexperts – écht nodig om het anders te doen”, legt verantwoordelijk wethouder Froukje de Jonge van de gemeente Almere uit.
Het is de eerste keer dat Almere, -samen met de gemeenten Amsterdam en Utrecht- in deze vorm een extern onderzoek heeft laten doen naar aanleiding van het Toeslagenschandaal. De drie steden hebben afgesproken om de aanbevelingen van dit onderzoek op te volgen.
Onderzoek
De omvang en ernst van het toeslagenschandaal hebben de colleges en ambtenaren van Amsterdam, Utrecht en Almere geschokt. Daarom hebben de drie gemeenten de Hogeschool Amsterdam, Hogeschool Utrecht en Universiteit Utrecht opdracht geven te onderzoeken hoe er in gemeentelijke uitvoering invulling wordt gegeven aan signalering en agendering van dit soort knellende mechanismen en welke verbeteringen daarin mogelijk zijn. De drie steden gaan de lessen uit het Toeslagenschandaal gebruiken om de dienstverlening aan inwoners te verbeteren.
Almere
Afgelopen november opende in Almere Number 90 de deuren. Het College van herstelexperts -dat zijn gedupeerden van het Toeslagenschandaal- hebben daarmee een fysieke plek gekregen. Daarmee hebben zij neutrale ruimten waar voor en door gedupeerden een huiselijke sfeer is gecreëerd, waar zij elkaar kunnen ontmoeten. Met herstelexperts is de gemeente op een gelijkwaardige manier in gesprek vanuit de vraag: wat heb je nodig om te herstellen van de kinderopvangtoeslagaffaire? Op zowel financieel als emotioneel vlak. In Almere zijn er naar rato veel gedupeerden. Daarom probeert Almere samen met hen vorm te geven aan de overheid van de toekomst. “Natuurlijk merken we in de praktijk dat dit ingewikkeld is. Ambtenaren worden opgeleid om willekeur tegen te gaan, toch vraagt maatwerk om unieke beoordelingen. Daarom is het moreel beraad ook zo’n belangrijke aanbeveling uit het rapport. Hoe laten we de menselijke maat leidend zijn terwijl we onze keuzes wel goed kunnen blijven beargumenteren? Daarover gaan we intensief in gesprek met elkaar. De aanbevelingen uit het rapport passen in de door de gemeente Almere ingeslagen weg met het programma Bouwen aan Vertrouwen”, aldus de wethouder.
Aanbevelingen
De bevindingen bij de drie steden leiden tot een aantal aanbevelingen, waaronder het vergroten van kennis van juridische maatwerkmogelijkheden en het vergroten van kennis van de geest van wet- en regelgeving. Uitvoerders kunnen daardoor meer ruimte nemen om af te wijken van voorgeschreven regels en procedures. Ook stellen de onderzoekers voor vaker casuïstiekbesprekingen te organiseren zodat knellende situaties worden herkend. Zo kunnen gemeenten beter hun rol pakken en met behulp van hun eigen uitvoeringsafdelingen zorgen voor meer maatwerk, signaleren van patronen en sneller aanpakken van knellend beleid. Lees hier het hele onderzoek: Knellende mechanismen- Het signaleren, agenderen en opvolgen van knellende mechanismen in de gemeenten Amsterdam, Almere en Utrecht.
