In een gesloten proces wordt uit het verslag van de VVD-informateur het beoogde stadsbestuur zichtbaar. Met de SP en PvdD, twee nieuwe partijen die samen een coalitie van maar liefst 7 partijen een meerderheid van 24 van de 45 raadszetels vormen.
Een aantal dat snel coalitiedruk zal opleveren want als maar één partij van de coalitielijn afwijkt is er op voorhand geen meerderheid in de raad. Zeker met twee extra oppositiepartijen met een links profiel gesterkt door kiezerswinst, worden de tegenstellingen in de coalitie scherper en moeilijker overbrugbaar.
Maar niet onmogelijk, veel hangt af of de nieuwe beoogde coalitie de huidige diepe kloof tussen oppositie en coalitie weet te overbruggen. Dat begint al bij de manier waarop andere partijen bij de totstandkoming van een programma betrokken worden. Wordt er gestreefd naar een soort raadsakkoord met input van andere partijen vooraf zoals in Lelystad of wordt het een gebruikelijk coalitieakkoord achter gesloten deuren met een presentatie achteraf aan de overige partijen? Die wissel wordt nu getrokken en bepaalt de verhoudingen de komende 4 jaar.
Het verslag van de informateur gaat opvallend weinig in op de lage opkomst waarover alle partijen op de verkiezingsdag geschokt waren. Urgente noodzaak tot verandering van de politieke cultuur en structuur blijkt niet uit het verslag. Het is geschreven vanuit het oogpunt van de VVD, de partij die al jaren comfortabel aan de macht is in Almere en belang heeft bij het houden zoals het is. Die verandering zal vooral van de nieuwe partijen aan de onderhandelingstafel moeten komen en legt daarmee direct een grote druk op het proces.
Voor de verkiezingen was mijn voorspelling dat GL zou worden ingewisseld voor een andere partij, waarschijnlijk weer de PvdA die in 2020 uit het stadsbestuur werd gezet. Dat GL de coalitie moet verlaten is inmiddels uitgekomen maar na de uitsluiting van PVV en Forum zijn minimaal 2 nieuwe partijen nodig zijn om een meerderheidscoalitie te vormen. Met SP en PvdD wordt winst bij verkiezingen gehonoreerd en heeft verlies van GL en PvdA consequenties. GL lag al problematisch met het hoofdpijndossier Floriade en een moeilijke relatie tussen wethouder en raad. De oude coalitie die door wou gaan kreeg van de kiezer geen meerderheid en lijkt zich hiermee te distantiëren van de verantwoordelijkheid voor de Floriade. GL als zondebok zonder dat hardop te zeggen waarmee een breuk met de vorige bestuursperiode wordt geforceerd. Politiek is vaak lezen wat er niet wordt opgeschreven.
De PvdA leed bij de verkiezingen een historisch verlies met 9,6% van de stemmen en heeft daarmee weinig positie om aan de onderhandelingstafel terug te keren. Maar wat niet is kan nog wel komen. SP en PvdD zullen gelet op hun sterke profiel op betaalbaar wonen en groen in de stad een duidelijke koerswijziging willen zien. Dat geldt ook voor een andere bestuurscultuur. Ze werkten op deze punten ook al in de campagne samen. Als dit onvoldoende uit de verf komt is de kans groot dat één van de partijen of alletwee alsnog afhaken. Die kans acht ik momenteel bij de PvdD nog het grootste. De VVD zit in een riante positie aan tafel in de wetenschap dat de PvdA en zelfs GL nog in de wachtkamer zitten als SP/PvdD in hun ogen teveel eisen stellen. De PvdA zal dan voorspelbaar ‘playing hard to get’ spelen maar omdat dit de laatste optie is op een werkbaar stadsbestuur zal de PvdA in het belang van de stad alsnog tot het bestuur toetreden. Ook met een stevige tik op de vingers van de kiezers zit besturen nu eenmaal in het DNA van de lokale PvdA dat tot 2020 onafgebroken in het stadsbestuur heeft gezeten. Bovendien heeft de PvdA (en ook GL) eerder al getekend voor het vorige coalitieakkoord waardoor de ruimte om zwaardere nieuwe eisen te stellen beperkt is. De zet van de VVD om de onderhandelingen te starten met SP en PvdD is strategisch slim maar betekent nog lang niet dat dit ook de uitkomst wordt, ook al wil de informateur u dat wel laten geloven. De kaarten zijn geschud, het spel kan beginnen.
