Op 4 mei leggen LHBTI-vrijwilligers van Bureau Gelijke Behandeling Flevoland in Almere en andere plaatsen in onze provincie een krans ter nagedachtenis aan LHBTI-slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. De kransen zijn herkenbaar aan de roze driehoek, of hebben dit symbool in het bloemstuk verwerkt. Dit jaar staat er op de krans: ‘80 jaar liefhebben in vrijheid’.
De roze driehoek had tijdens de Tweede Wereldoorlog een vergelijkbare functie als de gele davidster voor Joodse mensen. Deze markering werd opgelegd aan personen die door de nazi’s werden gezien als verkrachters, pedofielen en andere zedendelinquenten. Hieronder schaarden de nazi’s ook homoseksuelen. Joodse homoseksuelen kregen een roze davidster. Naar schatting werden er 100.000 homoseksuelen geregistreerd of opgepakt. De meeste homoseksuelen belandden in de gevangenis. Daarvan belandden zo’n 15.000 homoseksuele mannen in concentratiekampen. Een deel werd onderworpen aan castratie of hormonale experimenten. Ongeveer 9.000 van hen overleefden de verschrikkingen niet. Wie de roze driehoek moest dragen, bevond zich onderaan de hiërarchie binnen de kampen en werd vaak mishandeld en vernederd door medegevangenen.
Symbool van homobeweging
In de jaren zeventig werd de roze driehoek omarmd door de homobeweging als symbool van verzet in hun strijd voor gelijke rechten.
De weg naar erkenning verliep niet zonder obstakels: in 1970 werden nog twee mannen gearresteerd toen ze namens de homobeweging een krans wilden leggen bij de nationale herdenking op de Dam. Tegenwoordig is er gelukkig steeds meer ruimte voor het leggen van een krans met een roze driehoek tijdens de dodenherdenking. De roze driehoek, ooit een symbool van onderdrukking, werd later verwerkt in het ontwerp van verschillende homomonumenten ter nagedachtenis aan homoseksuelen die door nazi-Duitsland werden vervolgd en vermoord. Zo zijn er in meerdere voormalige concentratiekampen herdenkingsplaquettes geplaatst, vaak in de vorm van een roze driehoek. Dezelfde vorm die ook het Homomonument in Amsterdam heeft.
In de jaren ’20, na de Eerste Wereldoorlog, kende met name Berlijn een relatief grote mate van vrijheid voor de LHBTI+-gemeenschap, hoewel homoseksualiteit officieel verboden bleef. Toen Hitler en de nazi’s begin jaren ’30 aan de macht kwamen, werd deze vrijheid abrupt beëindigd. Knokploegen maakten jacht op LHBTI’ers en hun ontmoetingsplekken.
Ook wetenschappelijk gezien ging er veel verloren: het Institut für Sexualwissenschaft, ’s werelds eerste onderzoekscentrum voor seksualiteit en gender, werd in 1933 door de nazi’s vernietigd. Daarmee gingen talloze baanbrekende onderzoeken en dossiers voorgoed verloren.
De roze driehoek herinnert ons aan het verleden van onderdrukking, maar tegelijkertijd ook aan de veerkracht en strijd voor vrijheid en gelijkheid die daarop volgden. Op 4 mei staan we daar samen bij stil.
