Gratis geld? Dat wil toch iedereen of zit er toch een addertje onder het gras?
Gratis geld bestaat niet
Als de een iets krijgt dan krijgt de ander minder, dus geld is voor de ontvanger wellicht gratis maar het wordt wel ergens vandaan gehaald. Dan moet er dus een verdomd goede reden zijn om zoiets in te voeren. En inderdaad die is er.
Is dat zo?
Ja dat is zo. Nederland heeft een heel ingewikkeld belastingsysteem waarbij gepoogd wordt om met een veelheid aan toeslagen te voorkomen dat een groot aantal mensen niet voldoende inkomen heeft om een fatsoenlijk bestaan te hebben. Met een basisinkomen wordt het belastingsysteem veel eenvoudiger (geen toeslagen meer). Ook zijn uitkeringen (WW, Bijstand en derdelijke) niet meer nodig en is het dus niet overbodig om te controleren of men wel recht heeft op een toeslag of een uitkering. Ook vervalt de discussie over de AOW-leeftijd, iedereen krijgt immers een basisinkomen.
Zijn er ook nadelen?
Natuurlijk zijn die er, het kost geld en dat moet ergens worden opgebracht en leidt tot nivellering (hoewel niet iedereen dat een nadeel zal vinden). Het lijkt er echter op dat dit niet bijzonder schokkend zal zijn.
Een voorbeeld
Als je basisinkomen 2.0 invoert (elke volwassene € 635 en elk huishouden € 600, een alleenstaande begint met € 1235 en een stel met € 1870) dan help je daarmee 5,6 miljoen mensen. NIEMAND aan de onderkant gaat er op achteruit. De onderste 20% van het loongebouw oftewel 2,8 miljoen mensen gaan bijna 9% struktureel vooruit en de 20% daar net boven gaan er 2% op vooruit. Bijna 6 miljoen mensen gaan er dus op vooruit. Gaat er dan niemand op achteruit? Jawel de top 20% gaat 9% inleveren en die net daaronder gaat 4% achteruit. (Cijfers afkomstig van het CPB juni 2020 Kansrijkarmoedebeleid).
Bij dit voorbeeld blijft de huurtoeslag bestaan, ik zou er echter voor willen pleiten om ook die af te schaffen. Dan moet het OBI natuurlijk wel rekening houden met het vervallen hiervan, het doel is immers om iedereen een menswaardig -een dak boven het hoofd, goede gezondheid(szorg) en kunnen voorzien in de eigen levensbehoefte- bestaan te garanderen
Omdat juist de laagste inkomens er het meest op vooruitgaan betekent dit dat de kans dat dit geld ook uitgegeven wordt groot is en dat dit dus ook een bijdrage zal leveren aan de economie.
Basisinkomen sociaal of liberaal?
Sociale argumenten:
- Heft armoede effectief op (bevestigd CPB)
- Geeft werknemers sterkere positie ten opzichte van hun werkgever
- Emancipeert vrouwen (sterkere positie tov partner)
- Erkenning van onbetaald werk.
Liberale argumenten:
- Zorgt dat (meer) werken loont (door armoedeval nu voor vele miljoenen tussen bijstand en modaal niet het geval).
- Vermindert bureaucratie
- Bevordert ondernemerschap
- Flexilibeler arbeidsverhoudingen (maar wel met sterkere werknemers)
Maar er is meer
Invoering van een onvoorwaardelijk basisinkomen is een drastische verandering van ons systeem. Niet langer is het absoluut noodzakelijk om te gaan werken om een menswaardig bestaan te kunnen leiden. Werken (uitgangspunt is dat ook nu werk moet lonen) biedt wel de mogelijkheid om je levensstandaard te verbeteren, maar vooral om jezelf als mens te ontwikkelen.
Armoede wordt fors teruggedrongen, het SCP schrijft: “De armoede in Nederland kan met 60% afnemen door invoering van een basisinkomen. Dit kost veel geld en het arbeidsaanbod zal sterk afnemen. De introductie van negatieve inkomstenbelasting en aanpassingen in bestaand beleid, zoals in de hoogte van de bijstand, leiden tot beperktere armoedevermindering, maar ook tot minder kosten en minder werkgelegenheidsverlies. Investeren in menselijk kapitaal door in te zetten op gezondheid of opleiding is een optie voor de lange termijn.”
Soms krijg ik de vraag: “Wie gaat het noodzakelijke werk dan doen?”. Tja dat is wel een beetje een probleem, niet dat het niet meer gedaan zal worden maar het zal wellicht beter beloond moeten worden. Werk waar weinig mensen voor kiezen (bijvoorbeeld asperges steken) zal sneller geautomatiseerd worden. Nu gebeurt dat niet omdat arbeid (zeker in deze sector) vrij goedkoop is.
Een voorbeeld: Tot begin dit jaar ging het overgrote deel van de Hollandse garnalen naar Marokko waar ze werden gepeld, met conserveermiddelen behandeld en ingepakt teruggestuurd naar Nederland. Er was wel een garnalenpelmachine ontwikkeld maar die was duurder. Door de sluiting van de grenzen was het niet meer mogelijk om de garnalen naar Marokko te sturen. Gevolg: men ging die machines kopen en nu krijgen wij versere garnalen tegen een iets hogere prijs.
De bijdragen van Marcel Post en Asjen van Dijk aan de editie van Roodschrift waar dit artikel oorspronkelijk in is geplaatst laten zien dat de vrees dat iedereen straks achter de geraniums gaat zitten niet terecht is. Natuurlijk zullen er mensen zijn die genoegen nemen met het basisinkomen, maar dat zal slechts een klein deel zijn. Veel mensen zullen dingen gaan doen die ze leuk vinden en waarin ze goed zijn. Werken wordt leuker, dus aantrekkelijker. Tenslotte is werk geen doel maar een middel.
Conclusie
Invoering van een OBI biedt voordelen maar kost wel geld. Dat hoeft echter geen probleem te zijn. Het lijkt niet verstandig om de invoering van het OBI in een keer te doen, dat zou een te drastische verandering zijn. Je zou bijvoorbeeld kunnen beginnen bij de ouderen (discussie over de AOW-leeftijd valt weg) en bij een aantal speciale groepen (bijvoorbeeld ongehuwde moeders met jonge kinderen). Een overgangsperiode van een jaar of 10 tot een volledige invoering lijkt mij reëel. De verwachting is dat invoering op deze manier direct ook al voordelen op zal leveren omdat ouderen wat vaker dan nu het geval is hun baan zullen opgeven.
We moeten ook niet vergeten dat er mensen zijn voor wie werk essentieel is; ook zij moeten een plek hebben, herinvoering van de Sociale Werkplaatsen (eventueel in een aangepaste vorm) is dan ook noodzakelijk.
