Nu na de vorige oproep van Rutte uit 2017: ‘Doe normaal of vertrek’ genoeg kiezers zijn overgebleven, schrijft hij een nieuwe brief: ‘Samen naar de eindstreep’. Hierin roept hij op geen beloftes te doen in de campagne om het vervolgens zelf wel te doen. Rutte heeft een lastige relatie met beloften.
Voor eerdere niet nagekomen beloften bood hij excuses aan. Spijt is er ook nu vooral over de keuzes in de zorg die ons land in de diepste naoorlogse crisis hebben gestort toen corona langs kwam, ondanks de waarschuwingen vooraf. De ideologie van marktwerking in de zorg verblindt.
Maar spijt blijft uit als het over het toeslagenschandaal gaat. Notabene de reden waarom er geen sprake is van SAMEN de eindstreep halen. Het Kabinet viel ‘schuldbewust’ vlak voor die eindstreep. ‘Samen naar de eindstreep. En verder’, bekent openlijk dat het aftreden vooral tot doel had om door te gaan. Als een toeschouwer schrijft Rutte: “Bij de toeslagenaffaire hebben we gezien hoe de overheid mensen enorme schade kan berokkenen als zij rechtvaardigheid en menselijkheid uit het oog verliest”. Ik stond erbij en ik keek er naar. Zijn politieke verantwoordelijkheid vervangt hij door over de (anonieme) overheid te spreken. Vervolgens verkleint hij het schandaal tot een uitvoeringsprobleem om in de campagne het onderwerp behendig te omzeilen. Zo strijkt Rutte het dossier glad waarin “de fundamenten van de rechtstaat zijn geschonden”, waarbij onder zijn leiding informatie is achtergehouden en de volksvertegenwoordiging is misleid.
Horzel Omtzigt houdt het begrijpelijk niet meer en daagt Rutte uit tot debat. Buiten de eigen lijsttrekker Hoekstra om die de kwestie liever doodzwijgt, ook afgetreden om samen met Rutte door te gaan. Maar Rutte heeft geen tijd, wel voor drie debatten met Wilders. Tijd is prioriteit. Als Hoekstra slim is laat hij zich voor één keer vervangen door Omtzigt de nummer 2, voor een rechtstreeks debat met Rutte met een zetel snoepen van de VVD als beloning.
Het toeslagenschandaal gaat dieper dan alleen een dingetje van de Belastingdienst. Het broze vertrouwen van de kiezer in politiek en overheid is fors aangetast, zo blijkt uit onderzoek van I&O Research. Nog maar 53% van de kiezers heeft vertrouwen in de Nederlandse overheid als geheel. Ruim 70% is (veel) negatiever over politiek en overheid gaan denken.
De erfenis van het toeslagenschandaal is niet gediend met het plooien gladstrijken van Rutte. De lade in het bureau van het Torentje staat al open. We komen pas verder als het, hoe ongemakkelijk ook, hoog op de agenda blijft. Het is de start voor het volgende Kabinet om te komen tot een Nationaal Herstelplan Vertrouwen met routekaart hoe de politieke cultuur waarin dit kon gebeuren wordt aangepakt. Hoe de overheid van een efficiënt draaiende machine weer een menselijk gezicht krijgt waarbij de burger recht gedaan wordt zoals ‘iemand recht doen’ bedoeld is. Een herstelplan waar de input van de PVV en zelfs FvD niet mag ontbreken.
